Fobie specyficzne

Po co nam strach? Strach jest naturalną i pożądaną reakcją organizmu na zagrożenie . Pozwala organizmowi odpowiednio się zmobilizować i zareagować na niepożądaną sytuację. Umożliwia  zadbanie o swoje życie, zdrowie, bezpieczeństwo. Co jeżeli jednak strach pojawia się w sytuacjach obiektywnie bezpiecznych lub w reakcji na bezpieczne przedmioty i utrudnia normalne funkcjonowanie?

Fobia specyficzna objawia się odczuwaniem silnego lęku spowodowanego przez określony przedmiot albo też sytuację. W przypadku zetknięcia się z obiektem fobii człowiek zaczyna odczuwać strach, czasem doznaje ataku paniki. Istotne jest to, iż ten strach nie ma żadnej przyczyny związanej z realnym zagrożeniem. Lęk może być również wywołany przez samą myśl, czy też wyobrażenie kontaktu z lękotwórczym czynnikiem. Osoba cierpiąca na to zaburzenie, podejmuje wszelkie możliwe kroki, by nie zetknąć się z obiektem wywołującym strach. Może to prowadzić do izolacji społecznej, wycofania, ale przede wszystkim powoduje to ogromne psychiczne cierpienie i wymaga specjalistycznego leczenia. Dobrym przykładem może być tu osoba z klaustrofobią, która woli wchodzić nawet wiele pięter po schodach, niż skorzystać z windy.

Przede wszystkim unikaniem. Wynika ono z tego, że samo odczuwanie strachu jest bardzo nieprzyjemne, ale taka osoba przecenia także prawdopodobieństwo pojawienia się jakichś straszliwych wydarzeń.

Osoby cierpiące na fobie, stając w obliczu sytuacji generującej strach, zaczynają odczuwać lęk o różnym stopniu nasilenia, od lekkiego podenerwowania do chęci ucieczki lub walki. Przejawy fobii ulegają wzmocnieniu za każdym razem, gdy uda się uniknąć sytuacji powodującej lęk. Fobia utrzymuje się także dlatego, iż pozwala cierpiącej na nią osobie zwrócić  na siebie uwagę, wzbudzić współczucie ze strony innych.

Na fobie specyficzne w ciągu życia cierpi ok. 12% ludzi. Różnice między kobietami, a mężczyznami wahają się w zależności od rodzaju fobii. Mimo wszystko na fobie częściej cierpią kobiety niż mężczyźni. 90-95% fobii dotyczących zwierząt dotyka właśnie kobiet. Wiek w jakim pojawiają się pierwsze objawy, różni się w zależności od rodzaju fobii. Fobia na punkcje zastrzyków czy dentysty występuje najczęściej w dzieciństwie, natomiast fobia dotycząca prowadzenia auta pojawia się zwykle w wieku dojrzewania i we wczesnej dorosłości.

• Fobia dotycząca zwierząt takich jak węże, pająki, psy, owady, ptaki.
• Fobia dotycząca środowiska naturalnego, czyli strach przed burzą, wysokością, wodą.
• Fobia dotycząca krwi-zastrzyków-ran, czyli strach na widok krwi lub zranienia, otrzymywanie zastrzyku, widok osoby na wózku inwalidzkim.
• Fobia dotycząca sytuacji- komunikacja publiczna, windy, mosty, tunele, latanie samolotem, zamknięte przestrzenie.
• Inne lękotwórcze sytuacje to np. krztuszenie się, wymioty, fobia przestrzenna- jak lęk przed upadkiem, gdy w pobliżu nie ma ściany.

Jest to o tyle ciekawa fobia, iż osoby nią dotknięte, opór ocz strachu doznają uczucia ogromnego obrzydzenia. Mamy więc tu obecną komponentę wstrętu. Występują tu też wyjątkowe reakcje fizjologiczne na widok krwi lub rany. Zamiast stałego wzrostu ciśnienia krwi, po początkowym skoku, ciśnienie krwi i tętno gwałtownie spadają. Często obecne są również omdlenia, mdłości i zawroty głowy, których brak w przypadku innych fobii specyficznych. Ten rodzaj fobii jest w dużym stopniu dziedziczny.

Najlepsza metoda leczenia fobii specyficznych to terapia ekspozycyjna. Jest to rodzaj terapii behawioralnej. Polega ona na kontrolowanej ekspozycji na bodziec lub sytuację, która powoduje lęk. Szczególnie przydatne jest tu modelowanie uczestniczące, polegające na tym, że terapeuta doświadcza jako pierwszy czynników lękotwórczych i pokazuje pacjentowi, jak należy się zachować w takiej sytuacji. Warto terapię połączyć z faramkoterapią.

Bibliografia:

Butcher J., Hooley J., Mineka S. (2017). Psychologia zaburzeń. Sopot: GWP.

Autorka: Anna Połeć