Dzieci są wolne od społecznych konwenansów, uprzedzeń czy schematów, a więc ich charakter i temperament jest – można powiedzieć – niczym zbiór żywiołów. Trudno się więc dziwić, że nie zawsze postawa dziecka jest zgodna z normami. Dziecko uczy się zachowań, rozpoznawania własnych emocji i reakcji, ale zanim to zrobi, popełni mnóstwo błędów, niejednokrotnie wprowadzi w zakłopotanie, wiele razy nie będzie się potrafiło dostosować. A czy nieśmiałość u dziecka wymaga pomocy specjalisty?
Nie dziecko, a mały człowiek
Dziecko od dorosłego różni się brakiem doświadczenia oraz tym, że jego system nerwowy wciąż dojrzewa, a każda reakcja organizmu i emocja jest dla niego całkowitą nowością. Jednak z każdą z nich – w tym także z nieśmiałością, zamknięciem, zdystansowaniem – stara sobie na swój sposób poradzić.
Uznanie dziecka za pełnoprawnego człowieka, który ma prawo do swoich emocji i uczuć już od urodzenia, a także empatia i chęć współpracy z dzieckiem są kluczem do tego, by zrozumieć jego reakcje. To nie jest łatwe zadanie i wielu rodziców, czując bezsilność, decyduje się na pomoc psychologa dziecięcego.
Skąd się bierze nieśmiałość u dzieci?
Nieśmiałość u dzieci jest naturalna, choć jest wiele czynników, które wpływają na jej pogłębianie. Niestety, mogą występować często.
Wielu dorosłych ma problem w nawiązywaniu kontaktów, zadzwonieniem do obcej osoby, odbieraniem telefonów, odnalezieniem się w większych skupiskach osób, a nawet w większym gronie znajomych. I to uważa się za normalne – tłumaczy introwertycznym charakterem, kiepskim dniem, zmęczeniem itd.
Z kolei od dzieci bardzo często wymaga się otwartości i przebojowości, nawet w stosunku do nieznanych osób, w nieznanym sobie środowisku i w sytuacjach, które nieraz krępują dorosłych. I dziecko również ma prawo czuć się niepewnie, a brak wsparcia rodzica w takiej sytuacji, lub wręcz przeciwnie – nachalne zachęcanie do wchodzenia w niechciane interakcje, wcale nie pomaga w wyzbyciu się nieśmiałości. Bardzo często rodzic zaczyna myśleć, że takie zachowanie jest niepokojące i decyduje się na wizytę z dzieckiem u specjalisty. Jednak nie zawsze jest ona zasadna.
Jak budować w dziecku pewność siebie?
Bycie nieśmiałym może wynikać z wielu czynników i zanikać w związku z poznawaniem ludzi, sytuacji czy okoliczności, lub wręcz przeciwnie – ulegać pogłębieniu. Co można zrobić, by dziecko czuło się pewniej?
- Nie zmuszać do określonych zachowań. To oczywiste, że każdy rodzic chce, by jego dziecko było „grzeczne” – witało się, odpowiadało na pozdrowienia i bawiło się z innymi. Należy jednak pamiętać, że dziecko uczy się przez obserwacje. Warto dać mu czas, by samo zrozumiało pewne mechanizmy, porozmawiać o jego roli w społeczeństwie, możliwościach, zachęcić do podjęcia działania, ale nie zmuszać. Trzeba zapewnić dziecko o tym, że ma prawo czuć się zakłopotane, zawstydzone i że wcale nie musi reagować na „komendy” innych. Nie musi śpiewać piosenek i mówić wierszyków na urodzinach cioci, jeśli nie czuje się pewnie i nie ma na to ochoty. Może nie mieć ochoty bawić się z koleżanką, a mówić „dzień dobry” w końcu samo się nauczy.
- Nie nadawać etykietek i nie piętnować – mówienie przy dziecku, że jest „jakieś” – niegrzeczne, nieśmiałe, wstydliwe – buduje jego pojęcie na własny temat i stwarza poczucie, że skoro mama/tata mówi, że jakiś jestem, to znaczy, że tak jest. To z kolei, w przypadku negatywnych komunikatów, nie motywuje do zmian zachowania, a wręcz odbiera poczucie własnej wartości.
- Zapewnić bezpieczeństwo i wspierać – dziecko, które czuje się bezpiecznie, jest wspierane, ma silną wewnętrzną motywację, budowaną przez zdrową relację z rodzicami i jest doceniane – czuje się tym samym pewniej. Nie oznacza to jednak, że nigdy nie będzie czuło zażenowania czy wstydu – one w wielu sytuacjach są naturalne.
Jeśli jednak nieśmiałość zaczyna się pogłębiać – przybierać postać paniki czy być inwazyjna dla sfer, które do tej pory spotykały się z inną reakcją – warto się zastanowić, co może być jej przyczyną. W takiej sytuacji niezbędna może się okazać konsultacja z psychologiem dziecięcym, który pomoże określić, gdzie leży problem.