Rozwój psychoruchowy dziecka na przestrzeni lat to bardzo dynamiczny proces, za którym niekiedy ciężko nam nadążyć. Maluchy są niezwykle ruchliwe i żwawe, nierzadko mają sto pomysłów na minutę. Deficyt uwagi u małych dzieci jest zupełnie normalny, jednak zdolność do koncentracji wzrasta razem z wiekiem. Co w sytuacji, gdy Twoja pociecha osiągnęła już wiek szkolny, a problemy z koncentracją utrudniają mu codzienne funkcjonowanie? Kiedy wystarczą proste ćwiczenia z rodzicem, a kiedy konieczna jest wizyta u specjalisty? W poniższym artykule odpowiemy na częste pytania dotyczące problemów z koncentracją u dzieci.
Różne oblicza problemów z koncentracją
Bywa, że dziecko jest pełne energii, wręcz hiperaktywne, jednak brakuje mu cierpliwości w wykonywaniu powierzonych zadań, a każdy bodziec zewnętrzny jest czynnikiem rozpraszającym. Zazwyczaj dziecko przeszkadza w szkole, ponieważ nie potrafi spokojnie siedzieć w ławce, bez zaczepiania innych osób i przerywania nauczycielowi. Zwracanie uwagi nierzadko skutkuje irytacją i zdenerwowaniem, a niestandardowe zachowania są częstą przyczyną odrzucenia dziecka przez rówieśników. Specjaliści przyporządkowują takie objawy do zaburzeń uwagi typu aktywno-kompulsywnego.
Całkiem inny wachlarz zachowań prezentuje dziecko z deficytem uwagi typu pasywnego, u którego nie występuje hiperaktywność czy zachowania impulsywne. W tym przypadku pociecha jest powolna i zamyślona – nierzadko mówi się, że „błądzi z głową w chmurach” czy „myśli o niebieskich migdałach”. Podjęcie, ale też i wykonanie, jakiegokolwiek zadania zajmuje dziecku bardzo dużo czasu, ponieważ stale się ono rozprasza, uciekając myślami w inne miejsce.
Jak ogólnie rozpoznać zaburzenia uwagi u swojego dziecka? Z pewnością ciężko mu skupić się w otoczeniu jakichkolwiek bodźców zewnętrznych, nie tylko przy włączonym telewizorze, ale przy wszelkich drobnostkach. Twoja pociecha może też nie reagować na Twoje słowa, zupełnie tak, jakby ich nie słyszała. Dzieci z zaburzeniami koncentracji rzadko dbają o organizację i porządek w swoim otoczeniu, a na porządku dziennym jest gubienie zabawek i artykułów szkolnych. Często można również zauważyć objawy w sferze emocjonalno-społecznej, do których zaliczają się problemy z kontrolowaniem emocji, konflikty z rówieśnikami czy niestabilność emocjonalna.
Gdy deficyt uwagi jest objawem większych problemów – ADHD i ADD u dzieci
Nie należy doszukiwać się problemów z koncentracją u dzieci poniżej 5. roku życia, ponieważ ich uwaga jest jeszcze mimowolna, czyli bardzo podatna na wszelkie nagłe zmiany w otoczeniu. Zmiany w tym zakresie kształtują się dopiero pomiędzy 5 a 7 rokiem życia, więc odpowiednia diagnoza zaburzeń uwagi jest możliwa dopiero po tym okresie. Jeżeli niepokojące objawy występują już jakiś czas, warto udać się z dzieckiem do psychologa dziecięcego lub poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie specjaliści ustalą przyczyny zaburzeń koncentracji u dziecka i pomogą je usunąć.
Często wystarczą ćwiczenia koncentracji i niewielkie zmiany w otoczeniu, na przykład wyeliminowanie czynników rozpraszających, by dziecko poprawiło swoją zdolność do uwagi. Czasami jednak występujące objawy są składową złożonych zespołów, przy których niezbędne może być wprowadzenie specjalistycznej psychoterapii, a nawet farmakoterapii. Najczęściej występującym schorzeniem jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), a także zespół zaburzeń koncentracji bez nadruchliwości (ADD).
Warto podkreślić wieloczynnikową etiologię tych zespołów. Naukowcy przypuszczają, że mają one podłoże genetyczne i są związane z zaburzeniami w obrębie układu nerwowego. Nie zmienia to faktu, że diagnostyka ADHD czy ADD jest ciężka i długotrwała, ponieważ nie istnieje wyraźna granica pomiędzy tymi schorzeniami, a zaburzeniami koncentracji wpisującymi się jeszcze w normę. Dlatego tak ważne jest, by wybrać doświadczonego psychologa dziecięcego, który zwróci uwagę na subtelne różnice w zachowaniu dziecka.
Jak reagować na problemy z koncentracją u dzieci?
Niezależnie od przyczyny deficytu uwagi u Twojego dziecka, nie należy bagatelizować tego problemu. Odpowiednie podejście rodziców i ćwiczenia koncentracji mogą pomóc dziecku uniknąć trudności szkolnych oraz konfliktów z rówieśnikami. W przypadku ADHD czy ADD, wczesna diagnoza oraz specjalistyczna terapia u psychologa lub psychiatry dziecięcego, zmniejszy szanse na utrzymywanie się objawów tych schorzeń w dorosłym życiu.
Więcej na ten temat: Dziecko u psychologa