Każdy rodzic chce dla swojego dziecka jak najlepiej. Niestety są sytuacje, w których pociecha nie rozwija się prawidłowo. Bardzo często jest to niezależne od starań wychowawców i jedynym rozwiązaniem problemu jest wizyta u psychologa. Kiedy najlepiej się na nią zdecydować i co może świadczyć o opóźnieniu w rozwoju dziecka?
Rozwój niemowlaka – pierwsze interakcje
Małe dziecko, które dopiero zaczyna samodzielnie poznawać świat, musi wiele się nauczyć. Podczas pierwszych tygodni życia docierają do niego różnorodne bodźce, w tym dotyk, dźwięk, zapach i smak. Noworodek, a później niemowlak, praktycznie cały czas spędza z rodzicami. Chociaż nie potrafi mówić, intuicyjnie rozpoznaje bliskich. Wraz z upływem tygodni i miesięcy dziecko jest coraz bardziej otwarte, chętnie poznaje otoczenie i nawiązuje pierwsze interakcje z obcymi. Już na tym etapie maluch powinien wodzić oczami za obiektami oraz reagować na głos rodzica. Jeżeli tak się nie dzieje, to znak, że coś może być nie tak. W takiej sytuacji najlepiej udać się do pediatry, który oceni, czy rozwój niemowlaka przebiega prawidłowo. Zawsze lepiej dmuchać na zimne – zbyt późna reakcja może mieć nieodwracalne konsekwencje.
Zaburzenia rozwoju dziecka – jak je rozpoznać?
Nawet jeżeli rozwój niemowlaka przebiega bez zastrzeżeń, zaburzenia mogą pojawić się również na późniejszych etapach. Rodzice najczęściej zdają sobie z nich sprawę dopiero obserwując rówieśników. Jeżeli dzieci w przybliżonym wieku zachowują się podobnie, wówczas nie mamy zwykle powodów do zmartwień. Problemy mogą pojawić się wówczas, gdy nasze dziecko rozwija się wolniej i nie potrafi wykonywać takich czynności, jak jego współtowarzysze. Może mieć na przykład trudności z mówieniem, chodzeniem czy odczuwaniem emocji. Powinniśmy pamiętać jednak, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie i właśnie z tego powodu tak ważne jest, by to właśnie specjalista – pediatra lub psycholog dziecięcy – ocenił, czy mamy powody do zmartwień.
Zaburzenia mowy – kiedy stanowią powód do niepokoju?
Najczęściej spotykanym rodzajem zaburzeń w rozwoju są zaburzenia mowy. Dziecko może albo nic nie mówić, albo robić to zdecydowanie gorzej niż rówieśnicy. Przyczyny problemu mogą okazać się różnorodne. Właśnie dlatego tak ważne jest, by odpowiednio wcześniej zdiagnozować problem. U niektórych dzieci zaburzenia mowy mogą być związane z ograniczeniami biologicznymi, np. problemami ze słuchem. U innych jest to wynik problemów z uczeniem się. Zdarzają się także przypadki, w których brak prawidłowego rozwoju mowy to tylko zapowiedź szerszego problemu, np. autyzmu. Na szczęście przy regularnej pracy z rodzicem oraz psychologiem dziecięcym zaburzenia mowy w wielu przypadkach można pokonać.
Zaburzenia motoryczne u dziecka – jak je rozpoznać?
Zaburzenia motoryczne, czyli te związane z ruchami, mogą być rezultatem zarówno braku odpowiedniej stymulacji, jak również bardzo poważnej choroby. Jeżeli dziecko w wieku czterech lat ma problemy z czynnościami, które rówieśnicy wykonują bez zastanowienia, np. z rzucaniem piłką, podskakiwaniem czy kolorowaniem obrazka, opinia lekarza to konieczność. Podłożem zaburzeń motorycznych mogą być problemy ze wzrokiem lub rozwojem mięśni, przez które dziecko nie może poruszać się tak, jakby tego chciało. Podobnie jak w przypadku zaburzeń wzroku, nieskoordynowane ruchy dziecka mogą stanowić jeden z objawów autyzmu.
Zaburzenia emocjonalne – problemy z interakcjami
Jeżeli kilkulatek ma problemy z nawiązywaniem kontaktów, jest nadmiernie emocjonalny albo, z drugiej strony, nie reaguje na to, co mówią do niego inni, może cierpieć na zaburzenia społeczne. Niepokojące objawy widać już nawet u trzylatków. Jeśli dbasz o rozwój emocjonalny dziecka i nie narażasz go na stres, maluch może cierpieć na zespół Aspergera, autyzm lub syndrom Retta. Twoje zaniepokojenie powinno wzbudzić jedno z następujących zachowań:
- dziecko nie interesuje się innymi dziećmi,
- nie reaguje na słowa dorosłych,
- zawsze unika kontaktu wzrokowego,
- łatwo wpada w złość,
- jest przesadnie smutne, przestraszone lub agresywne.
Jeśli zauważysz te symptomy u swojej pociechy, nie zwlekaj i jak najszybciej zapisz się na poradę do specjalisty. Być może dziecko wymaga terapii farmakologicznej lub konsultacji z psychologiem dziecięcym.
Zaburzenia poznawcze – brak koncentracji i problemy z wyobraźnią
Kolejnym rodzajem zaburzeń rozwoju dziecka są problemy w sferze poznawczej. Mogą pojawić się z wielu rożnych powodów. Bardzo często są zaburzeniami wynikającymi z nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego oraz niedotlenienia mózgu. Jednakże ich wystąpienie może być również związane z chrobrą genetyczną lub czynnikami środowiskowymi. Z problemami na tym gruncie zmagają się również dzieci alkoholików i narkomanów. Jak zdiagnozować problemy poznawcze u dziecka? Głównym objawem są trudności w koncentracji, brak zainteresowania zabawami oraz zrozumienia poleceń ze strony rodzica lub opiekuna. Jeżeli trzylatek ma trudności z wykonywaniem tych czynności, konieczna jest wizyta u lekarza. Wiele zaburzeń poznawczych można pokonać przy pomocy odpowiedniego leczenia. Zwykle wystarczy dziecięca psychoterapia u profesjonalisty.
Co robić, gdy podejrzewamy, że dziecko cierpi na zaburzenia rozwoju?
Odpowiednia i szybka diagnoza to klucz w pokonaniu zaburzeń rozwojowych u dziecka. Właśnie z tego powodu nie powinniśmy nigdy zwlekać z wizytą u dziecięcego psychologa. Często przyznanie się do problemu powoduje u rodziców wstyd. Negują oni to, że ich pociecha może cierpieć na jakiekolwiek zaburzenia. Takie podejście może tylko wzmocnić dysproporcje rozwojowe w stosunku do rówieśników. Wizyta u dziecięcego psychologa to nie tylko szansa, by poznać problemy, jakie ma dziecko, ale również dowiedzieć się, jak postępować, by czuło się bardzo komfortowo i lepiej się rozwijało. Zdecydowanie lepiej jest umówić się na niepotrzebne spotkanie z psychoterapeutą niż zaniedbać istniejące problemy. Jeśli psycholog stwierdzi, że nie mamy powodów do obaw, będziemy mogli spać spokojnie.