Emocja – co to takiego?
Każdy człowiek, niezależnie od poziomu wykształcenia, pochodzenia, miejsca zatrudnienia, statusu związku mierzy się codziennie z wieloma różnymi emocjami. Towarzyszą one na każdym kroku, dają pewnego rodzaju „zabarwienie” sytuacjom, z którymi się styka. Mogłoby się zdawać, że pod słowem „emocja” kryją się jedynie gniew, zaskoczenie, odraza, strach, szczęście i smutek. Sprawa jest jednak nieco bardziej skomplikowana, gdyż przyjmuje się, że emocji jest znacznie więcej. Lista emocji, uczuć i stanów emocjonalnych jest bardzo długa, zawiera całe spektrum możliwości tego, jak można się czuć.
Często stosowanym podziałem jest rozróżnienie emocji na pozytywne i negatywne, ze względu czy ich odczuwanie jest przyjemne czy nieprzyjemne. Można by pomyśleć, że te o zabarwieniu negatywnym nie powinny występować, ponieważ ich obecność nie sprzyja dobremu samopoczuciu. Warto jednak zastanowić się nad tym, czemu w ogóle służą emocje? Przede wszystkim pomagają w ocenie sytuacji, dają znać, czy warto w przyszłości podejmować konkretne działanie, czy raczej go unikać. Pozwalają także oceniać spotykane osoby – czy można je obdarzyć zaufaniem – jak również własne zachowanie. Emocja jest zatem komunikatem, który pozwala lepiej rozumieć siebie oraz otaczający świat i determinuje przyszłe zachowania, czy podejmowane decyzje. W takim rozumieniu można zauważyć, że emocje służą także rozwojowi, pomagają nam budować doświadczenie, z którego można korzystać w przyszłości. Zakładając, że ktoś nie zna swoich emocji, czyli nie potrafi ich nazwać ani rozpoznać, będzie mieć trudność w przyjęciu perspektywy drugiego człowieka. Nie będzie łatwym zadaniem odszyfrowanie, co czuje rozmówca w trakcie rozmowy, ani wejście z nim w relację.
Więcej na ten temat: Emocje
Inteligencja emocjonalna
Psycholog Daniel Goleman pod koniec ubiegłego wieku poddał w wątpliwość opinię głoszącą, że w życiu kluczowy jest iloraz inteligencji, czyli tzw. Inteligencja akademicka, bowiem wskazywał na wartość Inteligencji emocjonalnej, która ma wpływ na to, w jaki sposób wykorzystujemy nabytą wiedzę i posiadane umiejętności. Przyjmuje się, że na inteligencję emocjonalną składa się pięć składników:
– samoświadomość, to inaczej świadomość samego siebie, postrzeganie własnych stanów umysłu, czyli emocji i wyobrażeń, wiedza o własnych preferencjach, poczucie własnej wartości;
– samoregulacja, czyli umiejętność panowania nad własnymi stanami wewnętrznymi, elastyczność w dostosowywaniu się do zmian, samokontrola, samodyscyplina;
– motywacja, na którą się składa dążenie do osiągnięć, zaangażowanie;
– empatia, a więc rozumienie innych osób, współodczuwanie ich stanów emocjonalnych, uświadamianie sobie uczuć, potrzeb, czy niepokojów obserwowanych osób;
– umiejętności społeczne, które zawierają w sobie różnego rodzaju zdolności opierające się na wpływaniu na innych ludzi, tworzenie relacji, współpraca, praca zespołowa, łagodzenie konfliktów.
Radzenie sobie z emocjami
Umiejętność nazywania swoich uczuć jest kluczem do zrozumienia siebie. Stwierdzenie, na przykład: Jestem zła bo zostałam oszukana albo Jestem dziś szczęśliwy, bo spotkałem dawną znajomą jest dla nas komunikatem, co z nami się dzieje w danym momencie. Obserwacja własnych emocji, które pojawiają się w wyniku wystąpienia jakiejś myśli, czy sytuacji pozwala je zrozumieć, a następnie je wyrazić i uwolnić. Bywają sytuacje, kiedy można odnieść wrażenie, że nie ma się żadnego wpływu na to co się dzieje, że pojawiające się uczucie jest niezależne od własnej woli. Dość często tak się dzieje w przypadku negatywnych uczuć, takich jak smutek, przygnębienie, zniechęcenie. Im dłużej one się utrzymują, tym trudniejsze może być ich doświadczanie. Nie podejmowanie żadnego działania zmierzającego do rozładowania emocji wzmaga poczucie nie radzenia sobie z nimi, uczucie obciążenia, bezradności.
Niejednokrotnie takie sytuacje wymagają pomocy ze strony specjalisty. W trakcie sesji terapeutycznych psycholog pomaga oswajać się z towarzyszącymi emocjami, wspólnie z pacjentem poszukuje sposobu na radzenie sobie z nimi i na wyrażanie ich w odpowiedni sposób. Wspiera w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: z jakiego powodu się tak czuję? Co to uczucie chce mi powiedzieć? Co mam zrobić aby sobie z nim poradzić? Psycholog pomaga także wypracowywać sposoby radzenia sobie z emocjami, które można wykorzystywać w przyszłości.
Autor: Kamila Jakubiak-Leńczuk