Kwestia dziecięcej seksualności dla wielu osób pozostaje w strefie tabu, podobnie zresztą jak w przypadku dorosłych. Jednak jeśli chodzi o najmłodszych, temat wydaje się być jeszcze bardziej delikatny. Czy w przypadku małoletnich można w ogóle mówić o czymś takim jak seksualność? Czy zagadnienia na temat orientacji seksualnej u dzieci powinny być w jakikolwiek sposób rozpatrywane? Czy jest coś, co powinno wzbudzać niepokój rodziców i skłonić ich do konsultacji z seksuologiem dziecięcym?
Dziecięca seksualność
Przede wszystkim, pomimo pierwszych skojarzeń, kwestii seksu nie powinno się rozpatrywać wyłącznie pod kątem aktów fizycznych, namiętności i erotyki. Seks oznacza z angielskiego płeć i wszystko, co z nią związane – kwestie rozumienia płci, tożsamości, zachowań, wątpliwości – określa się mianem seksualności. Stąd też nie ma nic dziwnego w rozprawach o orientacji seksualnej u dzieci, która nie oznacza wyłącznie samego aktu miłosnego, ale także samoświadomości, stanu emocjonalnego i uczuciowego zarówno względem innych osób, jak i samego siebie.
Orientacja seksualna nie jest kwestią wyboru. Jest głęboko zakorzeniona w świadomości, kształtuje się już na etapie prenatalnym, a warunkuje pod względem oddziaływania czynników środowiskowych, biologicznych i poznawczych. Tym, co może na nią wpływać – jednak nie jako czynnik kształtujący, a raczej wyzwalający – jest szereg zdarzeń i zachowań. Często są one wynikiem nieświadomości, naleciałości kulturowych i stereotypów, co jest szczególnie zauważalne w przypadku dzieci.
Wielu rodziców już przy kilkuletnich maluchach stosuje komunikaty, które wpływają na postrzeganie własnej płciowości. Bardzo często komentuje się zabawę chłopca i dziewczynki stwierdzeniami, że „ładna z nich para” czy też wyraża się obawy, kiedy chłopiec wyraźnie stroni od dziewcząt lub odwrotnie. Dziecko, słysząc takie komentarze, absolutnie nie rozpatruje ich pod kątem seksualnym. Nie mają one jednak wpływu na jego tożsamość seksualną, która już jest ukształtowana.
Nie oznacza to jednak, że ich nie słyszy, nie przyswaja i nie interpretuje. Może to prowadzić do poczucia zagubienia, nieumiejętności przystosowania własnej tożsamości płciowej do oczekiwań lub zaburzeń w jej wyrażaniu. Słowem – narzuca się dziecku pewien wzorzec: „chłopiec cię zaczepia, bo cię lubi”, „nie można bawić się tylko z chłopcami”, „zobaczysz, kiedyś będziesz się chciała bawić z chłopcami”. Podkopuje to jego pewność i może sprawić, że w przyszłości będzie czuć się niepewnie względem swojej seksualności, której jednocześnie nie sposób zmienić. Wspólne zabawy w obrąbie jednej płci nie wpłyną na wykształtowaną już dawno tożsamość płciową.
Czy więc chłopięcy upór, że „dziewczynki są niefajne” lub dziewczęce zabawy wyłącznie z koleżankami wymagają wizyty u seksuologa dziecięcego? Zdecydowanie nie.
Kiedy zgłosić się z dzieckiem do seksuologa?
Orientacja seksualna jest cechą niezmienną, niezależnie od tego, czy dotyczy dziecka czy dorosłego. W zasadzie bardzo ciężko określić moment, w którym kwestia ta będzie wymagała konsultacji z seksuologiem dziecięcym. Co powinno zwrócić uwagę rodziców?
- Dziecko samo przed sobą nie potrafi przyznać, jaka jest jego tożsamość seksualna;
- odczuwa niepokój w związku ze swoimi emocjami, czuje się nieadekwatnie do swojego stanu. Można to przyrównać do popularnego stwierdzenia, że „serce mówi jedno, a głowa drugie”;
- jego emocje wzbudzają wstyd, strach, niechęć do samego siebie;
- spotyka się z ostracyzmem w wyniku swojej orientacji seksualnej i nie potrafi sobie z nim poradzić.
Należy mieć świadomość, że orientacja seksualna jest ona wrodzona, ukształtowana już w życiu płodowym – i żadne manipulacje, prośby, groźby czy leczenie nie przyniosą efektów, a jedynie spowodują problemy z postrzeganiem własnej wartości i wzmogą poczucie wyobcowania. Od samego początku powinno się przekazywać dziecku wartości, które pomogą zadbać o, niejako, odpowiednią kondycję jego seksualności.
Przede wszystkim – należy zaspokajać dziecięcą ciekawość związaną z nagością i poznawaniem własnego ciała poprzez rozmowę oraz prawdziwe – ale dostosowane do wieku – fakty dotyczące seksualności. Nie należy robić z tego tematu tabu, okazywać wstydu, a przede wszystkim piętnować takich zachowań, jak masturbacja (w wielu wypadkach będącą etapem rozwoju) czy podchodzić stereotypowo do określonych typów zachować (przytoczona już zabawa chłopca z dziewczynką, postrzegana jako szansa na „związek”). Dzieci są wolne od takiego myślenia i nie powinno się nadbudowywać ich świadomości własnym, nie zawsze właściwym, postrzeganiem świata.
Oczywiście, jeśli mimo starań rodziców i ich właściwego podejścia – pełnego empatii i chęci współpracy z dzieckiem – widać, że nie radzi sobie ono z własną orientacją seksualną czy kwestiami seksualności w ogóle, nie zaszkodzi wizyta u specjalisty. Seksuolog dziecięcy może pomóc zarówno dziecku, jak i rodzicom, w odpowiednim podejściu do tematu.
Odpowiednie podejście do dziecięcej seksualności
To, jak rodzice podchodzą do seksualności własnej i dziecięcej, ma ogromne znacznie dla tego, jak dziecko będzie ją postrzegało i jak będzie się rozwijała jego tożsamość. Przede wszystkim, żadna orientacja seksualna nie powinna wiązać się z wykluczeniem, szykanowaniem krytyką czy jakąkolwiek formą wrogości.
Dziecko może być homoseksualne i nie jest to powód, dla którego powinno się je w jakikolwiek sposób piętnować. Niezależnie od swojej tożsamości seksualnej, każdy człowiek zasługuje na odpowiednie wsparcie – szacunek, empatię, zrozumienie, tolerancję i, co najważniejsze, możliwość bycia sobą. Jeśli okaże się to dziecku, łatwiej będzie mu zrozumieć własne emocje i odczucia. Warto też przyjąć jego chęć spotkania z seksuologiem dziecięcym, jeśli uzna, że potrzebuje zwierzenia się komuś obcemu. Orientacja seksualna u dzieci może dawać o sobie znać na różnych etapach i każdy wymaga wyjątkowo delikatnego, empatycznego podejścia.
