Prokrastynacja – wynika z lenistwa czy jest problemem psychologicznym?

Odkładanie rzeczy na potem jest zwykle oznaką lenistwa. Wolimy najpierw oddać się przyjemnościom, a dopiero później zabrać się do pracy. Niestety takie zachowanie zwykle nie zwiastuje nic dobrego i może prowadzić od nieustannego przekładania wykonywania obowiązków. Czy prokrastynacja zawsze jest wynikiem lenistwa? Czy może być symptomem choroby? Jak sobie z nią poradzić?

Ogólnie rzecz biorąc, prokrastynacja to nałogowe przekładanie obowiązków na później. Objawia się tym, że nigdy nie wykonujemy zadanej nam pracy zaraz po jej otrzymaniu. Samą realizację odwlekamy w czasie najdłużej jak się da. W konsekwencji nasze działania są zwykle niedokładne oraz chaotyczne, a krótki czas, jaki mamy na wykonanie pracy, może być przyczyną stresu oraz rozkojarzenia. Odkładanie zadania nie ma konkretnego powodu. Osoby cierpiące na prokrastynację często mają wysokie cele i plany, ale nie są w stanie zabrać się do ich realizacji – stale odwlekają ją w czasie. Najgorzej czują się w przypadku realizacji zadań, które nie mają określonego deadline’u.

Prokrastynacja jest czasem nazywana syndromem studenta. Dlaczego? Wyobraźmy sobie studenta, który musi napisać pracę dyplomową. Zwykle ma na to cały rok akademicki, a nawet dłużej. Niestety większość studentów do pracy zbiera się dopiero wówczas, gdy termin oddania pracy jest już bliski. Jeżeli dana osoba widzi, że zbyt długo zwlekał z rozpoczęciem pracy, wówczas przekłada termin, w jakim musi zaprezentować swoją pracę. Jeżeli mu się to uda i termin zostanie zmieniony, nie siada od razu do pracy. Ponownie zwleka z pisaniem i zbiera się do pracy wówczas, gdy ponownie jest już za późno. W konsekwencji pracę pisze w biegu, popełnia błędy, nie ma czasu na dostateczne przeanalizowanie źródeł. W tej sytuacji prokrastynacja może być nawet przyczyną plagiatu. Jest to klasyczny przykład obrazujący na czym polega zjawisko prokrastynacji oraz jej powtarzalność.

Chociaż przyczyn prokrastynacji bardzo często dopatrujemy się we wrodzonym lenistwie, geny nie muszą być odpowiedzialne za unikanie wykonywania obowiązków. Prokrastynacja często jest wynikiem pewnych sytuacji, których doświadczyliśmy w dzieciństwie. Nałogowe przekładanie obowiązków może wynikać na przykład z tego, że rodzice stawiali przed nami zbyt wysokie wymagania w dzieciństwie, a my czuliśmy się przez to niedocenieni, a nawet niepotrzebni. To właśnie lęk przed zbyt dużą odpowiedzialnością, nawet ten głęboko zakorzeniony i ukryty, może powodować prokrastynację.

Bardzo często w parze z prokrastynacją idzie perfekcjonizm. Gdy lubimy pracować najlepiej jak się da i dawać z siebie 100% normy, a na naszej drodze pojawia się zadanie, którego nie jesteśmy w stanie wykonać perfekcyjnie, łatwo się zniechęcamy i przekładamy jego realizację w czasie. W efekcie pod presją czasu zadanie wykonujemy jeszcze gorzej, niż się tego spodziewaliśmy. Mamy jednak dla siebie bardzo dobre usprawiedliwienie – brak czasu.

Jeżeli raz na jakiś czas przełożymy termin realizacji zadania nie oznacza to od razu, że cierpimy na prokrastynację. To zjawisko dotyczy nagminnego odkładania w czasie, dlatego tak ważna w jego diagnozie jest częstotliwość występowania. Jeśli podejrzewasz, że cierpisz na prokrastynację, zastanów się, jak często coś przekładasz. Pomyśl o tym, jakie są przyczyny Twojego zachowania oraz jakie powoduje ono skutki. Jeśli po odłożeniu zadania na później źle się z tym czujesz, masz wyrzuty sumienia lub się stresujesz, musisz głębiej zastanowić się nad rozwiązaniem problemu. Istnieje kilka prostych technik, dzięki którym być może udać Ci się zapanować nad problemem.

Najlepszą metodą na walkę z prokrastynacją jest planowanie oraz ustalanie celów. Wiele osób potrzebuje konkretnego bodźca zmuszającego do pracy, żeby w ogóle się do niej zabrać. Takim stymulatorem może być określony plan działania z wyznaczonymi terminami na wykonanie pracy, które są w rzeczywistości wcześniejsze niż terminy realne. Dobrym rozwiązaniem jest również rozłożenie pracy na partie, tj. podzielenie jej na kilka dni. W ten sposób nie musimy spędzać zbyt dużo czasu na realizacji zadania i jesteśmy w stanie uporać się z nim bez większego wysiłku. Jeśli dręczą Cię wyrzuty sumienia związane z tym, że przekładasz wszystko na później, przestań się zamartwiać i od razu przejdź do działania!

W dzisiejszych czasach, pełnych bodźców i różnorodnych rozrywek, coraz częściej do czynienia mamy z prokrastynacją dziecięcą. Przyzwyczajone do całodziennej zabawy dzieci nie są w stanie wykonać nawet prostych czynności domowych. Gdy rodzic każe im coś zrobić, przejście do zadania odkładają w czasie jak najbardziej się da i stosują się do poleceń tylko jeśli nie mają innego wyboru. Ważne jest, by prokrastynację u dziecka wykryć już na jej początkowym etapie. Wprowadzając prosty system nagród, np. oglądanie telewizji dopiero po sprzątaniu pokoju, możemy w łatwy sposób wykształcić dobre nawyki, które sprawdzą się również w życiu dorosłym.

Więcej na ten temat: Prokrastynacja u dzieci

Niestety w niektórych przypadkach prokrastynatorzy mają bardzo duży problem z zachowaniem samodyscypliny. Takie osoby, mimo wyznaczonego planu działania, nie potrafią zabrać się do działania i nie są w stanie samodzielnie poradzić sobie z problemem. Prokrastynacja nie jest u nich spowodowana lenistwem, a stanowi raczej problem psychologiczny. Jeśli Ty również czujesz, że odkładanie rzeczy weszło Ci w nawyk nie wiesz, w jaki sposób nad nim zapanować, koniecznie skonsultuj się z psychologiem. Specjalista doradzi Ci, jak pokonać przekładanie rzeczy na później i przede wszystkim skupi się na źródle Twoich problemów. Dzięki konsultacjom psychologicznym zyskasz motywację.

Jeżeli udało Ci się zdać sprawę z tego, że cierpisz na prokrastynację, za Tobą już połowa drogi do celu! Teraz musisz tylko wdrożyć odpowiednie praktyki i zmienić swój sposób myślenia o obowiązkach. Chociaż nie jest to łatwe i często wymaga wiele wysiłku, z pomocą doświadczonego psychologa jesteś w stanie dokonać tego szybciej niż Ci się wydaje. Psycholog wyznaczy Ci cele, zapozna z technikami, dzięki którym pokonasz problem, a także będzie Twoim wsparciem i mentorem.