Tokofobia – jakie są jej przyczyny i objawy?

Myśl o ciąży i zbliżającym się porodzie często wywołuje strach. To naturalne i całkowicie normalne, że kobiety odczuwają strach przed nieznanym czy bólem lub ewentualnymi komplikacjami, jakie mogą pojawić się podczas porodu. U zdecydowanej większości kobiet strach związany z porodem ma umiarkowane nasilenie i nie stanowi problemu, jednak u niektórych jest on bardzo silny lub ekstremalnie silny, wtedy mówi się o tokofobii. Jest to stan, którego nie można lekceważyć, lecz należy podjąć odpowiednie działania. Czym dokładnie jest tokofobia i jak sobie z nią radzić? Odpowiadamy!

Tokofobia (z gr. toko – poród, fobia – strach, lęk) jest stanem patologicznego lęku przed ciążą i porodem. Sklasyfikowana została jako zaburzenie lękowe niezbyt wyraźnie zdefiniowane klinicznie ze względu na słabo określone kryteria diagnostyczne. Tokofobia wpływa na samopoczucie kobiety, odbija się na jej zdrowiu, niekiedy utrudnia normalne funkcjonowanie, dlatego nie powinno się jej lekceważyć, a w przypadku pojawienia się warto poszukać pomocy u specjalisty.

Występuje podział tokofobii na pierwotną, wtórną i będącą objawem depresji.

Może pojawić się na długo przed pierwszą ciążą.  Często powoduje odłożenie w czasie lub nawet całkowitą rezygnację z ciąży. Tokofobia w wielu przypadkach przyczynia się do uzyskania od lekarza gwarancji dotyczącej zakończenia ciąży cesarskim cięciem.

Jest konsekwencją traumatycznego przebiegu porodu (urazowego porodu), poronienia, narodzin martwego dziecka, ale może występować także po przebyciu normalnego, fizjologicznego porodu. Wiąże się z występowaniem depresji, a dokładniej poporodowego psychogennego zespołu pourazowego, obniżonego libido i zaburzenia więzi emocjonalnych.

Może wystąpić w pierwszej lub w kolejnych ciążach, a u jej podłoża leży zespół depresyjny. Ten rodzaj tokofobii cechuje się występowaniem obsesyjnych myśli, które przywodzą na myśl czarne scenariusze dotyczące porodu.

Szacuje się, że obaw związanych z porodem o łagodnym nasileniu może doświadczać nawet 80% ciężarnych, natomiast lęk i strach o silnej postaci, czyli tokofobia, występuje u od 6 do 10% kobiet w ciąży. Ekstremalnie wysoki poziom strachu przed porodem obserwuje się u ok. 2% matek oczekujących dziecka.

Widać zatem, że skala problemu jest naprawdę duża. Co ciekawe, częstość występowania tokofobii nie jest związana z kolejnością ciąży.

Z licznych badań wynika, że najwyższy poziom lęku przed porodem dotyczy kobiet w III trymestrze ciąży i występuje zarówno u pierwiastek, jak i wieloródek. Wśród czynników mogących mieć wpływ na jego wystąpienie znajdują się m.in.:

• sytuacja społeczno-ekonomiczna ciężarnej,
• liczba przebytych porodów,
• typ osobowości.

Sjögren w przeprowadzonym przez siebie badaniu wykazał, że lęk porodowy u kobiet w ciąży związany był przede wszystkim z utratą kontroli nad przebiegiem porodu, obawą przed śmiercią własną bądź dziecka oraz brakiem zaufania do personelu medycznego. Choć przyczyną wystąpienia lęku był też ból, to nie był on determinantem dominującym.

Z kolei według innego badacza – Saisto, do czynników determinujących występowanie lęku porodowego należą:

• poprzedni przebieg porodu,
• lęk przed bólem,
• niska samoocena ciężarnej kobiety,
• brak wsparcia,
• niezadowolenie z partnera.

Okazuje się zatem, że przyczyną tokofobii może być też nieudana relacja z partnerem. Brak pozytywnych, wzajemnych relacji nie tylko wywołują lęk związany z ciążą i porodem, ale niekiedy nawet bywają przyczyną depresji.

Odczuwanie silnego strachu i lęku związanego z porodem uruchamia reakcję stresową i aktywuje oś podwzgórze–przysadka–nadnercza (oś HPA). Wtedy cały organizm przechodzi w stan ogromnego wzbudzenia i pojawiają się różne niepożądane objawy takie jak:

• tachykardia (przyspieszona akcja serca),
• skoki ciśnienia,
• biegunka,
• niepowściągliwe wymioty,
• odwodnienie.

Przy bardzo nasilonych objawach może dojść nawet do naturalnego poronienia.

Za podstawę leczenia patologicznego lęku i strachu przed porodem uznaje się metody psychoterapeutyczne, dlatego odpowiednim specjalistą, do którego powinno zgłosić się po pomoc w takiej sytuacji, jest psycholog. Tworzy się zespół składających się z psychologa, lekarza i położnej, który nastawiony jest na postawienie rozpoznania oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania leczniczo-profilaktycznego.

Jedną z metod minimalizowania lęku przed porodem jest uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia. Inny skuteczny sposób to obecność zaufanej położnej, która roztoczy opiekę nad ciężarną i będzie udzielać jej niezbędnego wsparcia w czasie ciąży oraz porodu.

Bibliografia:

1. Billert H., Tokofobia – problem multidyscyplinarny, Ginekol Pol. 2007, 78, 807-811.
2. Kaźmierczak M., Sołdyńska M., Gierszewska M., Ocena lęku przed porodem u kobiet ciężarnych, Piel Zdr Publ. 2017;26(1):69–75.
3. Stanek-Misiąg E., Kiedy lęk przed ciążą i porodem trzeba leczyć, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2020.